Noc Naukowców (29 września) zapowiada się dość szczególnie ciekawie.
W Bibliotece Uniwersyteckiej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego trzeba będzie znaleźć goszczące tam od jakiegoś czasu mole książkowe. Gra terenowa pt. Tajemnica moli książkowych w Bibliotece Uniwersyteckiej. O zasadach gry przeczytać można tu.
Tymczasem nasi Strażnicy Tajemnicy – bibliotekarze z macierzystej uczelni, przypominają, że nie tylko mole niszczą książki.
Wyróżniamy cztery podstawowe grupy czynników, sprzyjających niszczeniu książek:
· starzenie się papierów,
· wpływy atmosferyczne,
· czynniki biologiczne,
· niszczycielska działalność człowieka.
Spośród czynników zewnętrznych, które oddziaływają na proces naturalnego starzenia się papieru należy wymienić tlen, ozon, wilgoć, smog i inne zanieczyszczenia atmosferyczne oraz światło i ciepło. Jednak najwięcej szkód wyrządza książkom kwaśny papier. Papier tego typu, stosowany powszechnie od połowy XIX wieku, w krótkim czasie żółknie i staje się wyjątkowo kruchy, co powoduje ogromne straty w zbiorach bibliotecznych i archiwalnych.
Książki narażone są na szkodliwy wpływ czynników atmosferycznych, takich jak: światło (promieniowanie ultrafioletowe i podczerwone), ozon, zanieczyszczenia gazowe (palenie papierosów czy para wodna).
Jednym z ważniejszych czynników biologicznych powodujących niszczenie książek w magazynach bibliotecznych jest wilgoć. Wilgotny papier, klej, skórę, płótno atakują mikroorganizmy popularnie nazywane pleśniami. Innym wielkim zagrożeniem dla książki obok pleśni i drobnoustrojów są owady. Głównymi grupami organizmów wpływających na przechowywane zbiory biblioteczne są: bakterie, grzyby, owady, gryzonie.
Potoczne określenie owadów chroniących się lub żerujących w starych książkach to mól książkowy. Do „moli książkowych” zalicza się owady z różnych rzędów, takie jak m.in.: kołatek domowy, mól futrzany, psotnik kołatek, pustosz kradnik, rybik cukrowy.
Nauka pomocnicza bibliologii zajmująca się wpływem organizmów żywych na trwałość i jakość zbiorów bibliotecznych oraz metodami ochrony przed tymi organizmami to biologia książki. Dotyczy wszystkich bez wyjątku materiałów, z jakich zbudowane są zbiory, a więc papieru, drewna, skóry, tkanin, tworzyw sztucznych, klejów, nici, substancji barwiących itd.
Na koniec lista grzechów czytelników wobec książek wypożyczonych (aut. Jolanta Wasilewska). Do najczęstszych należą:
- plamienie książek różnymi substancjami, od żywności po artykuły kosmetyczne;
- ślinienie i brudzenie rogów kart;
- mechaniczne niszczenie książek, od wyrywania i podmiany całego bloku książki po wycinanie pojedynczych kart, rycin czy wykresów;
- samodzielne naprawianie książki przy pomocy taśm samoprzylepnych, plastrów aptecznych, nieodpowiednich papierów i klejów;
- pisanie i rysowanie w książkach, podkreślanie długopisem czy piórem;
- niefachowe wykonywanie kopii;
- zaginanie rogów kart;
- wkładanie roślin pomiędzy karty książki;
- dopuszczanie do uszkodzeń książek przez zwierzęta domowe.
Katarzyna Bikowska
Źródło:
Wyróżniamy cztery podstawowe grupy czynników, sprzyjających niszczeniu książek:
· starzenie się papierów,
· wpływy atmosferyczne,
· czynniki biologiczne,
· niszczycielska działalność człowieka.
Spośród czynników zewnętrznych, które oddziaływają na proces naturalnego starzenia się papieru należy wymienić tlen, ozon, wilgoć, smog i inne zanieczyszczenia atmosferyczne oraz światło i ciepło. Jednak najwięcej szkód wyrządza książkom kwaśny papier. Papier tego typu, stosowany powszechnie od połowy XIX wieku, w krótkim czasie żółknie i staje się wyjątkowo kruchy, co powoduje ogromne straty w zbiorach bibliotecznych i archiwalnych.
Książki narażone są na szkodliwy wpływ czynników atmosferycznych, takich jak: światło (promieniowanie ultrafioletowe i podczerwone), ozon, zanieczyszczenia gazowe (palenie papierosów czy para wodna).
Jednym z ważniejszych czynników biologicznych powodujących niszczenie książek w magazynach bibliotecznych jest wilgoć. Wilgotny papier, klej, skórę, płótno atakują mikroorganizmy popularnie nazywane pleśniami. Innym wielkim zagrożeniem dla książki obok pleśni i drobnoustrojów są owady. Głównymi grupami organizmów wpływających na przechowywane zbiory biblioteczne są: bakterie, grzyby, owady, gryzonie.
Potoczne określenie owadów chroniących się lub żerujących w starych książkach to mól książkowy. Do „moli książkowych” zalicza się owady z różnych rzędów, takie jak m.in.: kołatek domowy, mól futrzany, psotnik kołatek, pustosz kradnik, rybik cukrowy.
Nauka pomocnicza bibliologii zajmująca się wpływem organizmów żywych na trwałość i jakość zbiorów bibliotecznych oraz metodami ochrony przed tymi organizmami to biologia książki. Dotyczy wszystkich bez wyjątku materiałów, z jakich zbudowane są zbiory, a więc papieru, drewna, skóry, tkanin, tworzyw sztucznych, klejów, nici, substancji barwiących itd.
Na koniec lista grzechów czytelników wobec książek wypożyczonych (aut. Jolanta Wasilewska). Do najczęstszych należą:
- plamienie książek różnymi substancjami, od żywności po artykuły kosmetyczne;
- ślinienie i brudzenie rogów kart;
- mechaniczne niszczenie książek, od wyrywania i podmiany całego bloku książki po wycinanie pojedynczych kart, rycin czy wykresów;
- samodzielne naprawianie książki przy pomocy taśm samoprzylepnych, plastrów aptecznych, nieodpowiednich papierów i klejów;
- pisanie i rysowanie w książkach, podkreślanie długopisem czy piórem;
- niefachowe wykonywanie kopii;
- zaginanie rogów kart;
- wkładanie roślin pomiędzy karty książki;
- dopuszczanie do uszkodzeń książek przez zwierzęta domowe.
Katarzyna Bikowska
Źródło:
- Strzelczyk Alicja Barbara, Karbowska-Berent Joanna, Drobnoustroje i owady niszczące zabytki oraz ich zwalczanie, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2004.
